ایمپلنت پا چیست و چه تفاوتی با پای مصنوعی معمولی دارد؟
قطع عضو به دلایل مختلفی مانند تصادف، بیماری دیابت یا بیماری های عروقی رخ می دهد و موجب از دست دادن بخشی از بدن می شود. این اتفاق زندگی فرد را دگرگون می کند و برای حرکت دوباره نیاز به پای مصنوعی است. پیش از پیشرفت روش ها، بیشتر بیماران از پروتز سوکت دار استفاده می کردند که یک پوشش خارجی (سوکت) روی عضو باقی مانده می نشیند و به بدن وصل می شود. سوکت مشکلاتی مانند زخم های پوستی، احساس درد و خستگی زیاد در راه رفتن را ایجاد می کند. با پیشرفت پزشکی، امروز روش های نوینی مانند ایمپلنت اندو-اکسو وارد حوزه پروتز شده و امیدهای جدیدی برای بیماران فراهم کرده اند. این روش ها تلاش می کنند جایگزینی پای مصنوعی را طبیعی تر و راحت تر کنند.
ایمپلنت اندو-اکسو پا چیست؟
ایمپلنت اندو-اکسو (Endo-Exo) روشی است که پای مصنوعی را مستقیماً به استخوان باقی مانده ی بیمار متصل می کند. در این روش، یک پایه ی فلزی تیتانیومی به شکل پیچ یا میله درون استخوان ساق یا ران بیمار کاشته می شود (بخش اندو به معنی درون استخوان). سپس بخشی از این قطعه فلزی از پوست بیرون می آید و به آن پروتز پا خارجی متصل می شود (بخش اکسو به معنی بیرون). در نتیجه پای مصنوعی مثل یک عضو طبیعی به استخوان پیوند می خورد و نیروی وزن بدن مستقیم از طریق استخوان منتقل می شود. این اتصال کاملاً پایدار و مستحکم است و بیمار می تواند احساس راه رفتن بسیار نزدیک به حالت طبیعی داشته باشد.
مراحل عمل جراحی کاشت پای مصنوعی
عمل ایمپلنت اندو-اکسو معمولاً در چند مرحله انجام می شود. ابتدا جراح ارتوپد زیر بیهوشی یک برش کوچک روی پوست ناحیه قطع عضو ایجاد می کند. سپس با دقت لازم، داخل استخوان ساق یا ران را باز کرده و یک پایه ی تیتانیومی در آن قرار می دهد. این پایه مانند یک پیچ درون استخوان جای می گیرد. پس از کاشت این بخش، پوست روی آن بسته می شود تا استخوان و فلز با هم جوش بخورند (پدیده ی اوسئواُنتگریشن).
چند ماه بعد (پس از جوش خوردن کامل)، مرحله دوم انجام می شود. جراحی کوتاه دیگری برای قرار دادن قسمت بیرونی ایمپلنت به نام اباتمنت. اباتمنت نقش رابط را دارد و از طریق پوست به بیرون آمده و به پروتز خارجی وصل می شود. به این ترتیب، پای مصنوعی بعد از این دو مرحله به ایمپلنت متصل می شود و امکان استفاده از آن فراهم می شود.
دوره بهبود و توانبخشی
پس از انجام عمل اول، بیمار نیاز به چند هفته استراحت دارد تا محل عمل التیام یابد. پس از عمل دوم (نصب اباتمنت)، باید مدتی منتظر ماند تا پوست اطراف ایمپلنت کاملاً جوش بخورد. سپس با کمک فیزیوتراپ، بیمار به تدریج وزن را روی ایمپلنت می آورد و قدم زدن را تمرین می کند. این دوره توانبخشی چند ماه طول می کشد تا بیمار به راه رفتن با ایمپلنت عادت کند و عضلات ساق قوی شوند. در نهایت، وقتی توانایی لازم به دست آمد، می توان پروتز خارجی را به اباتمنت نصب کرده و بیمار از پا مصنوعی استفاده کند. در طول این مدت پزشک و متخصص پروتز وضعیت بهبود را کنترل می کنند و محل اتصال ایمپلنت را به صورت منظم بررسی می کنند.
تفاوت های اصلی بین ایمپلنت اندو-اکسو و پروتزهای سنتی سوکت دار
نوع اتصال و راحتی در استفاده
در پروتزهای سوکت دار سنتی، بخش انتهایی پا (قالب سوکت) دور عضو قطع شده را می پوشاند و با بندها یا پوشش های الاستیک به بدن متصل می شود. این سوکت ممکن است در اثر عرق، تغییر اندازه پا و فعالیت های روزانه دچار شل شدگی یا فشردگی شود و گاهی نیاز به تنظیم مداوم دارد. اما در روش ایمپلنت اندو-اکسو، نیازی به پوشش خارجی نیست و اتصال پای مصنوعی مستقیماً از طریق میله ی ایمپلنت داخل استخوان برقرار می شود. این اتصال فشار اضافی روی پوست ایجاد نمی کند و استخوان زیرین پایدار باقی می ماند. بنابراین بیمار می تواند با اطمینان و راحتی بیشتری پا مصنوعی را استفاده کند و نیازی به چسباندن سوکت یا بستن بندها ندارد.
حس راه رفتن و کیفیت حرکت
در روش اندو-اکسو، نیروی وارد شده از زمین از طریق ایمپلنت مستقیماً به استخوان منتقل می شود و به مغز اطلاعات واقعی تری از وضعیت پا می رسد. در نتیجه راه رفتن بیمار طبیعی تر و هماهنگ تر احساس می شود و فشار اضافی به مفاصل لگن و کمر کاهش می یابد. در مقابل، در پروتزهای سوکت دار نیروها از طریق سوکت و پوست منتقل می شوند که باعث می شود بیمار کمتر احساس پایداری کند و احتمال لقی یا لغزش پا وجود دارد. همچنین پیاده روی با پروتز سوکت دار نسبت به پای طبیعی حدود 30–70 درصد انرژی بیشتری نیاز دارد و بیمار زودتر احساس خستگی می کند. بنابراین تفاوت اساسی این است که ایمپلنت اندو-اکسو حس راه رفتن طبیعی تر و بازده حرکتی بیشتر را برای بیمار فراهم می کند.
مزایا و معایب هر روش برای بیمار
روش ایمپلنت اندو-اکسو مزایایی مانند راه رفتن طبیعی تر و احساس راحتی بالاتر دارد، زیرا نیروی وارد شده از زمین مستقیماً به استخوان منتقل می شود. به این ترتیب، بیمار به جای تحمل فشار و اصطکاک ناشی از سوکت روی پوست، با پای مصنوعی به صورت یکپارچه حرکت می کند. این امر مشکلاتی مانند خارش، زخم های پوستی و تعریق زیاد را تا حد زیادی برطرف می کند و باعث می شود استفاده از پا مصنوعی برای بیمار آسان تر شود. همچنین اباتمنت فلزی خارج شده به سادگی امکان وصل و جدا کردن پروتز را فراهم می کند.
با این حال، این روش معایبی نیز دارد. مهم ترین آن ها نیاز به انجام عمل جراحی چندمرحله ای و دوره توانبخشی طولانی تر نسبت به پروتز معمولی است. به طور کلی، ایمپلنت اندو-اکسو راحتی حرکتی بالاتر و مشکلات پوستی کمتر دارد اما بارسنگین جراحی و مراقبت های ویژه را به همراه می آورد.
مزایا و معایب پروتز سوکت دار سنتی
این روش درمانی، برای بیمارانی که شرایط انجام عمل سنگین را ندارند، گزینه ی مناسبی است. این نوع پروتزها معمولاً سریع تر و ارزان تر تهیه می شوند و تعمیرات یا تنظیم آن ها در صورت لزوم ساده تر است. همچنین چون استفاده از آن ها رایج است، بسیاری از متخصصان و مراکز توانبخشی با این روش آشنا هستند و خدمات پس از فروش گسترده ای برای آن وجود دارد.
اما معایب این روش بسیار بیشتر است. فشار و اصطکاک سوکت روی پوست اغلب باعث ایجاد زخم های فشاری، کبودی و خارش می شود. تعریق زیاد زیر سوکت و حساسیت های پوستی مرتبط با آن نیز مشکل ساز است و گاهی نیاز به استفاده از پوشش های مخصوص یا کرم های تسکین دهنده دارد.
پوشیدن روزانه ی سوکت، بستن بندها و پوشیدن پوشش های فشرده (لایِنر) زمان بر و گاهی دردناک است. همچنین حرکت با پروتز سوکت دار نسبت به ایمپلنت به انرژی بیشتری نیاز دارد و گاهی محدودیت هایی در حرکات سریع و انجام ورزش های سنگین ایجاد می کند. به مرور زمان تغییرات شکل اندام باقی مانده ممکن است بیمار را وادار به تعویض یا تنظیم مکرر سوکت کند. در مجموع، پروتز سوکت دار سریع و کم هزینه است اما راحتی کمتری دارد و مشکلات پوستی و خستگی بیشتری برای بیمار ایجاد می کند.
تجربه روزمره بیماران در هر روش
راه رفتن و تحرک
فردی که پایش با ایمپلنت اندو-اکسو کاشته شده باشد، احساس پایداری و کنترل بیشتری در هنگام ایستادن و راه رفتن دارد. انتقال مستقیم نیرو به استخوان باعث می شود حرکت روان تر و مطمئن تر باشد؛ انگار پا بخشی از بدن خود بیمار باشد. این بیماران اعتماد به نفس بیشتری در برداشتن گام و حتی پیاده روی روی سطوح ناهموار دارند. شروع راه رفتن پس از عمل به کمک فیزیوتراپ انجام می شود، ولی ظرف چند هفته بیمار می تواند حس قدم زدن طبیعی را مجدداً تجربه کند.
در مقابل، کسانی که از پروتز سوکت دار استفاده می کنند، معمولاً گاهی احساس لرزش یا لغزش پا در سوکت دارند و باید بندها را محکم کنند. راه رفتن با سوکت بیشتر انرژی مصرف می کند و فرد زودتر خسته می شود.
پوشیدن لباس و کفش
استفاده از پا مصنوعی در زندگی روزمره شامل لباس پوشیدن و پوشیدن کفش نیز می شود. در روش سوکت دار به دلیل حجم سوکت و پدهای داخلی، بیمار اغلب نمی تواند به سادگی شلوارک یا لباس های تنگ بپوشد و پوشیدن کفش تنگ ممکن است دشوار شود. همچنین هر بار پوشیدن یا درآوردن سوکت نیازمند بازکردن بندها و صاف کردن سوکت است که زمان بر است.
اما در روش ایمپلنت اندو-اکسو، از آنجا که هیچ قاب ضخیمی روی پا نیست، می توان لباس راحت تر پوشید. بیمار به راحتی می تواند شلوارک یا جوراب دلخواه بپوشد و حتی کفش های معمولی خود را به پا کند. جدا کردن پای مصنوعی اندو-اکسو نیز تنها چند ثانیه طول می کشد؛ کافی است پیچ یا مکانیزم اتصال اباتمنت را باز کنید. این ویژگی به ویژه در موقعیت های مختلف روزمره مانند ورود به توالت یا استراحت راحت تر است.
نظافت و استحمام
در روش سوکت دار، بیمار باید پس از هربار استفاده سوکت و پوشش داخلی آن را از عرق و خاک تمیز کند. دوش گرفتن با سوکت معمولاً به این معنی است که پا مصنوعی را جدا کرده و پس از شستشوی عضو باقی مانده و خشک کردن کامل پوست، سوکت را دوباره ببندد. تجمع رطوبت زیر سوکت ممکن است باعث عفونت یا بوی نامطبوع شود.
در روش ایمپلنت اندو-اکسو، عمل استحمام می تواند راحت تر باشد؛ با استفاده از این روش بیمار میتواند به راحتی استحمام کند و در آب های تصفیه شده و یا کلردار (مثل استخر) از آن استفاده کند.
نتیجه گیری
ایمپلنت اندو-اکسو روش نوینی برای کاشت پا مصنوعی است که در آن پای مصنوعی مستقیماً به استخوان متصل می شود. این روش در مقایسه با پروتزهای سنتی سوکت دار احساس راه رفتن نزدیک تری به حالت طبیعی، راحتی بیشتر در استفاده و کاهش مشکلات پوستی برای بیمار ایجاد می کند. هرچند نیاز به عمل جراحی و مراقبت های بیشتر از معایب آن به شمار می رود. از طرف دیگر، پروتزهای سوکت دار هزینه و پیچیدگی کمتری دارند اما گاهی دردناک و خسته کننده تر هستند. انتخاب روش مناسب باید با مشورت پزشک متخصص و توجه به شرایط جسمی و خواست بیمار صورت گیرد.
شرکت همیار طب لیان با چندین سال سابقه در زمینه خدمات ارتوپدی پیشرفته، یکی از مراکز پیشرو در ایران در زمینه ایمپلنت و کاشت پای مصنوعی اندو-اکسو است. این مجموعه تیم تخصصی دارد که از مشاوره پیش از عمل تا انجام جراحی و پیگیری پس از عمل در کنار بیمار هستند. خدمات همیار طب لیان شامل مشاوره پروتز اندو-اکسو، کاشت ایمپلنت پا، و توانبخشی پس از عمل می شود. همچنین این مرکز در سایر زمینه های ارتوپدی مانند تعویض مفصل زانو و لگن فعالیت داشته و با هدف افزایش تحرک و بهبود کیفیت زندگی بیماران تلاش می کند. کافیست با شماره های 02122878329 – 09199069391 تماس بگیرید.
